Het ‘Vlaggensysteem’ biedt een kader

Professionals in de zorgketen zijn van mening dat de VR-simulatie #Shame Over kan bijdragen aan bewustwording bij alle betrokkenen van ongewenste sexting, wanneer deze in relatie wordt gebracht met het Vlaggensysteem. Het Vlaggensysteem, ontwikkeld door Sensoa, is een interventiemethode om seksueel gedrag van kinderen en jongeren te beoordelen, bespreekbaar te maken en er gepast op te reageren.

De verschillende ketenpartners dachten in een werksessie mee over de toepassing van VR-simulatie #Shame Over bij sexting en ongewenste sexting. Bureau Jeugdzorg Limburg organiseerde de werksessie met professionals van Stichting Veilig Thuis, Xonar (Limburgs grootste aanbieder van Jeugd & Opvoedhulp), Mondriaan (Geestelijke Gezondheidszorg), GGD, politie en justitie, Slachtofferhulp en Stichting Jeugdzorg St. Joseph.

Het Vlaggensysteem biedt (professionele) opvoeders, docenten, jongerenwerkers en hulpverleners een kader om seksueel gedrag van kinderen en jongeren te duiden en met elkaar te bespreken. Het biedt handelingsperspectief en reikt ook handvatten aan voor ouders of verzorgers. Uit onderzoek naar praktijkervaringen blijkt dat professionals het Vlaggensysteem waarderen, omdat de interventiemethode praktisch en waardevol is.

Dicht bij elkaar
Sexting en ongewenste sexting zijn begrippen die dicht bij elkaar liggen. Sexting, het uitwisselen van seksueel getint film- of fotomateriaal tussen twee jongeren of jonggeliefden, behoort tot een normale gezonde seksuele ontwikkeling. Jongeren experimenteren graag en het kan voor spanning zorgen binnen een relatie. Er is ook een schaduwkant. Wanneer de foto of het filmpje ongevraagd, onbedoeld of kwaadwillend wordt doorgestuurd via social media, meestal via Snapchat, is er sprake van ongewenste sexting. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben. Onschuldige gezonde spanning slaat om in schaamte en schuldgevoelens bij het slachtoffer. Slachtoffers van ongewenste sexting kampen vaak jarenlang met ernstige psychische klachten. Ze hebben depressies en ontwikkelen vaak een drank-, drugs- of seksverslaving. Professionals in civiele jeugdzorg en jeugdstrafrechtsketen krijgen hier wekelijks mee te maken. Bij ongewenste sexting zien de professionals 'gewone' jongeren die experimenteren, maar daarnaast ook een kwetsbare groep die gevoelig is voor status en aandacht. Kwetsbare jongeren hebben vaak een laag zelfbeeld en hebben gebrekkige sociale vaardigheden. Deze jongeren 'gebruiken' seksueel getint materiaal om in aanzien te stijgen. Ze versturen het en sturen het door. De professionals zien echter ook een gemeenschappelijke deler. Beide groepen willen hun grenzen verleggen en kunnen risico's soms niet goed overzien.

Sexting niet willen voorkomen
'Sexting moet je niet willen voorkomen', is de algemene mening van de focusgroep. Het hoort immers bij de normale seksuele ontwikkeling. Jongeren vinden dit zelf ook heel normaal, geven zij aan. Maar de grens tussen sexting en seksueel grensoverschrijdend gedrag lijkt te zijn vervaagd. Het sturen van een seksueel getinte foto of bericht gaat tegenwoordig vaak gepaard met het doorsturen van de foto of het bericht door een ander. Sexting is echter niet gelijk aan grensoverschrijdend gedrag. Sexting hoort iets leuks te zijn; iets wat je gewoon moet kunnen doen zonder dat een foto of filmpje ongewild doorgestuurd wordt, vinden jongeren als je met hen dieper op het onderwerp ingaat. Het kan spannend en opwindend zijn en het kan een relatie opleuken. Als twee personen elkaar vertrouwen en elkaar leuk vinden, is het eigenlijk helemaal niet zo gek dat ze aan sexting doen. In de meeste gevallen kijken de personen die aan sexting hebben gedaan er gewoon goed op terug. Niet alleen jongeren, maar ook volwassenen.

VR kan bijdragen aan bewustwording
Professionals geven evenwel aan dat het van belang is jongeren te wijzen op de risico's van het sturen van een seksueel getinte of naaktfoto. Hier ziet de focusgroep een spanningsveld: als je jongeren wijst op de risico's, wordt het versturen van seksueel getinte foto's iets 'fouts'. Daarmee wordt onbedoeld het slachtoffer geslachtofferd. Bij sexting is er altijd sprake van interactie tussen twee of meer personen. Het versturen van pikante foto's of filmpjes gebeurt vaak tussen twee personen. Wanneer een bericht verspreid wordt, zijn er opeens veel mensen aangehaakt en betrokken: een pleger, een slachtoffer, omstanders die verder verspreiden, soms leerkrachten, ouders en in sommige gevallen politie en hulpverlening. Bewustwording van de gevolgen van ongewenste sexting is voor alle betrokkenen van belang. Daar kan de VR-simulatie #Shame Over een belangrijke bijdrage aan leveren. Als je 'virtueel' in elkaars leefwereld kunt stappen, kun je je beter inleven wat de ander beweegt en voelt.

Ook risico's benadrukken
Vooral uit de hoek van de jeugdstrafrechtketen wordt het belang benadrukt van bredere voorlichting over de impact van social media. Er bestaat een kloof tussen de werkelijke wereld en de 'online wereld'. Als voorbeeld stelt een professional de vraag die hij vaker met cliënten bespreekt: welke foto van jezelf zou je aan een lantaarnpaal hangen? Met andere woorden: een foto van jezelf die je niet publiek wil maken via een lantaarnpaal, moet je ook niet op social media posten.
De professionals benadrukken ook de rol van ouders en leerkrachten om jongeren te leren hiermee om te gaan. Het is de kunst om de digitale wereld te integreren in de werkelijke omgeving. Verder vindt de focusgroep dat thuis en in het onderwijs meer aandacht zou moeten zijn voor normen en waarden en grenzen en wensen. Vanuit de justitiële hoek wordt het belangrijk gevonden om ook de daderkant te benoemen. Welke risico's loop je als 'afzender' of 'doorzender' van seksueel getint materiaal via social media, wat breng je teweeg bij het slachtoffer en welke (straf)maatregelen zijn op de dader(s) van toepassing en wat heeft dit voor gevolgen voor later? Iemand die verboden naaktbeelden doorzet en strafbaar wordt bevonden kan geen Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) aanvragen en dat kan weer grote gevolgen hebben bij het verkrijgen van een baan. In dit licht wordt er gewezen op de 'Leidraad Afdoening Strafzaken'.

Tips

1.		Leg een relatie tussen de VR-Simulatie en het Vlaggensysteem. De productie kan zo bijdragen aan bewustwording bij alle betrokkenen van ongewenste sexting. Als je 'virtueel' in elkaars leefwereld kunt stappen, kun je je beter inleven wat de ander beweegt en voelt.
2.		Je moet sexting niet willen voorkomen. Het hoort immers bij de normale seksuele ontwikkeling. Jongeren geven zelf ook aan dat dit iets heel normaals is.
3.		Er wordt over het algemeen veel aandacht besteed aan het online mediagebruik door kinderen. Echter: thuis en in het onderwijs moet meer aandacht besteed worden aan normen en waarden en grenzen en wensen.
4.		Het is van belang jongeren te wijzen op de risico's van het versturen van een seksueel getinte of naaktfoto: Welke risico's loop je als 'doorzender' (pleger) van ongewenst pikant materiaal via social media, wat breng je teweeg bij het slachtoffer en welke (straf)maatregelen zijn op de dader(s) van toepassing en wat heeft dit voor gevolgen voor later? Iemand die verboden naaktbeelden doorzet en strafbaar wordt bevonden kan geen Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) aanvragen en dat kan weer grote gevolgen hebben bij het verkrijgen van een baan. In dit licht wordt er gewezen op de 'Leidraad Afdoening Strafzaken'.